Requiem ku pamięci zmarłych i pocieszenie dla żyjących – wbrew swemu tytułowi kompozycja Johannesa Brahmsa nie jest tradycyjną mszą żałobną. Utwór jawi się jako liryczna refleksja nad śmiercią, a zarazem próba dodania otuchy tym, którzy cierpią z powodu utraty bliskich.

Niemieckie requiem należy do najbardziej monumentalnych dzieł Johannesa Brahmsa. Powstawało przez osiem lat, pozostając w ścisłym związku z wydarzeniami w życiu twórcy. Na rozpoczęcie pracy nad tą kompozycją Brahms zdecydował się w 1861 roku – wtedy to napisał pierwsze cztery części. Kolejne dwie powstały po śmierci ukochanej matki kompozytora, która odeszła w 1865 roku. To właśnie jej został poświęcony ten cały poruszający utwór. Niekompletne dzieło dwukrotnie zaprezentowano publiczności, zanim w 1869 roku w lipskim Gewandhaus odbyło się prawykonanie ostatecznej, siedmioczęściowej wersji.

Wbrew swemu tytułowi Niemieckie requiem nie powstało w oparciu o treść tradycyjnej liturgii żałobnej (ani katolickiej, ani protestanckiej). Jest muzycznym opracowaniem tekstów zaczerpniętych z Pisma Świętego – zarówno z Nowego, jak i Starego Testamentu. W wybranych przez kompozytora fragmentach odnajdujemy nie tylko pełnię smutku po utracie bliskiej osoby, lecz także cień nadziei i zawierzenie w opatrzność Bożą. Ukazany w ten sposób osobisty stosunek Brahmsa do śmierci i żałoby daleki jest od pełnej grozy wizji sądu ostatecznego. Wskazują na to już słowa otwierające kompozycję, zaczerpnięte z Ewangelii według św. Mateusza: „Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem pocieszeni będą”. Co więcej, przedstawienie treści utworu w rodzimym dla kompozytora języku pozwoliło na doskonałe zespolenie słowa z muzyką, a także rozluźnienie związków kompozycji z utworem o charakterze liturgicznym. Pobrzmiewająca przez siedem części w partii chóru i solistów bolesna lamentacja stopniowo jest przezwyciężana przez atmosferę spokojnej zadumy i nadziei na życie wieczne. Przełomowym punktem kompozycji okazuje się część szósta, zyskująca miano Brahmsowskiego dies irae – fragment, w którym pojawiająca się w pewnym momencie, burzliwa instrumentacja i potężny chór przeradzają się w triumfalny śpiew, podkreślający zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią.