Zaledwie dzień po wykonaniu Symfonii VI „Tragicznej” Gustava Mahlera słynna Chicago Symphony Orchestra prowadzona przez Jaapa van Zwedena powróci do NFM, by podczas swojego drugiego koncertu zaprezentować Symfonię VII autorstwa tego geniusza późnoromantycznej symfoniki. Wyraz tego utworu, choć pisany był on po części równolegle z tym, którym orkiestra przywitała się z wrocławską publicznością, jest zupełnie inny, znacznie bardziej radosny. „To moje najlepsze dzieło, pełne pogodnego charakteru” – zachwalał swoją kompozycję artysta.
W ukończonej 1906 roku symfonii Austriak wykorzystał niezwykle popularny w dziewiętnastowiecznej muzyce topos nocy. Sięgając po takie odniesienie, w równym stopniu, co nią, miał jednak inspirować się obrazem Rembrandta znanym pod tytułem Straż nocna. I tak dwie części naszkicowane przez Mahlera w alpejskiej osadzie Maiernigg noszą tytuł Nachtmusik, czyli „muzyka nocy”. W pierwszej z nich trudno nie usłyszeć krzyków nocnych ptaków. Pozostając w mroku nokturnowych skojarzeń, środkowe scherzo kompozytor polecił zaś grać „cieniście”. Utwór stanowi szczyt kolorystycznych poszukiwań prowadzonych przez jego twórcę. Wykorzystuje on tu nietypowe sposoby artykulacji, czy – jak w innych swoich symfoniach – wprowadza do orkiestry niestandardowe instrumenty. Tutaj są to kojarzący się raczej z orkiestrą dętą róg tenorowy, gitara, mandolina czy dzwony pasterskie. Wszystkie te zabiegi każą spojrzeć na pięcioczęściową konstrukcję jako na dzieło eksperymentatorskie, wyprzedzające swoje czasy.
VII Symfonię prawykonano 19 września 1908 roku w Pradze. Na czele Czeskich Filharmoników stanął wtedy sam kompozytor. Do premiery amerykańskiej natomiast doszło 15 kwietnia 1921 roku w… Chicago. Grała wówczas, rzecz jasna, Chicago Symphony Orchestra. Dyrygował nią Frederick Stock, który w ciągu trzydziestu siedmiu lat pracy z zespołem z Illinois powiódł go na sam muzyczny szczyt. „Nie było niczego, co mogłoby wyjść spod pióra Mahlera, a czego oni nie potrafiliby zagrać” – pisała wtedy z uznaniem o artystach prasa.
Chicago Symphony Orchestra
Założona przez Theodore’a Thomasa w 1891 roku Chicago Symphony Orchestra niezmiennie uznawana jest za jedną z najlepszych orkiestr na świecie. W kwietniu 2024 roku jej jedenastym dyrektorem muzycznym został Klaus Mäkelä. Począwszy od sezonu 2027/2028 rozpocznie on pierwszą pięcioletnią kadencję jako Zell Music Director. Znakomity Riccardo Muti, dziesiąty dyrektor muzyczny orkiestry w latach 2010–2023, na początku sezonu 2023/2024 został mianowany z Music Director Emeritus for Life. Pianista Daniil Trifonov jest w sezonie 2024/2025 artystą-rezydentem CSO.
Muzycy CSO grają rocznie ponad sto pięćdziesiąt koncertów w Orchestra Hall w Symphony Center usytuowanym w centrum Chicago. Zespół regularnie koncertuje w Stanach Zjednoczonych, a od 1892 roku odbył sześćdziesiąt cztery trasy międzynarodowe, występując w dwudziestu dziewięciu krajach na pięciu kontynentach. Orkiestra po raz pierwszy wystąpiła w Ravinia Park w 1905 roku, a w sierpniu 1936 roku pomogła zainaugurować pierwszy sezon Ravinia Festival. Od tego czasu gości tam niemal każdego lata.
Słuchacze na całym świecie mogą cieszyć się cotygodniowymi transmisjami radiowymi koncertów i nagrań CSO za pośrednictwem sieci radiowej WFMT oraz online na stronie cso.org/radio. Od 1916 roku Chicago Symphony Orchestra & Chorus zgromadziły obszerną dyskografię, która zdobyła sześćdziesiąt pięć nagród Grammy.
CSO jest częścią Chicago Symphony Orchestra Association, do której należą również: Chicago Symphony Chorus – założony w 1957 roku największy profesjonalny chór w Stanach Zjednoczonych; stworzona w sezonie 1919/1920 Civic Orchestra of Chicago – zespół szkoleniowy dla początkujących profesjonalistów prowadzony obecnie przez Kena-Davida Masura; Symphony Center Presents współpracujące z gościnnymi artystami i zespołami z szerokiej gamy gatunków, w tym klasyki, jazzu, muzyki świata i współczesnej; Negaunee Music Institute, który na całym obszarze Chicago co roku prowadzi programy społecznościowe i edukacyjne angażujące ponad dwieście tysięcy osób w różnym wieku i o różnym pochodzeniu.
Jaap van Zweden
Jaap van Zweden jest znany zarówno jako światowej sławy dyrygent, jak twórca i promotor orkiestr. Jego kunszt artystyczny zapewnił prestiż zespołom, którymi kierował, w tym jako dyrektor muzyczny New York Philharmonic (2018–2024), Hong Kong Philharmonic (2012–2024) i Dallas Symphony Orchestra (2008–2018). Obecnie pełni funkcję dyrektora muzycznego Seoul Philharmonic, a także rozpoczyna rezydencję artystyczną Evergreen Symphony Orchestra na Tajwanie. Jesienią 2026 roku obejmie stanowisko dyrektora muzycznego Orchestre Philharmonique de Radio France.
Cieszący się ogromnym uznaniem na trzech kontynentach Jaap van Zweden regularnie występuje jako dyrygent gościnny z Royal Concertgebouw Orchestra, Chicago Symphony Orchestra i Cleveland Orchestra oraz z innymi wybitnymi zespołami.
W wieku dziewiętnastu lat zapisał się w historii jako najmłodszy w dziejach koncertmistrz Royal Concertgebouw Orchestra. W 1996 roku rozpoczął karierę dyrygenta. W 1997 roku Jaap van Zweden i jego żona Aaltje założyli Papageno Foundation, której celem jest wspieranie rodzin dzieci z autyzmem poprzez nowatorskie inicjatywy z zakresu muzykoterapii i szersze programy społeczne.